Bilim insanları, insan beyninin gelişimini anlamaya yönelik gerçekleştirilen en kapsamlı girişimlerden birinde kayda değer bir dönüm noktasına ulaştıklarını duyurdu. Araştırmacılar, insan ve memeli beyinlerinin gelişim sürecine ait ilk atlas taslağını tamamladıklarını açıkladı.
ABD Ulusal Sağlık Enstitüleri’nin (NIH) yürütmekte olduğu BRAIN Initiative Cell Atlas Network (BICAN) projesi çerçevesinde yapılan bu çalışma, beynin farklı hücre türlerinin embriyonik dönemden yetişkinliğe kadar nasıl oluştuğunu, farklılaştığını ve olgunlaştığını haritalıyor.
Bu araştırmada insan, fare ve kısmen maymun beyin hücreleri incelendi. Bilim insanları, hücrelerin gelişim aşamalarında hangi genlerin aktif veya pasif hale geldiğini izleme fırsatı buldu. Böylece, beyin gelişiminde kritik rol oynayan temel genler belirlendi ve insan ile hayvan beyinleri arasındaki benzerlikler ile insana özgü hücre türleri tespit edildi.
5 BİNİN ÜZERİNDE HÜCRE TÜRÜ TESPİT EDİLDİ
Seattle’daki Allen Enstitüsü’nden nörobilimci Hongkui Zeng, “Beynimiz binlerce farklı hücre türüne ev sahipliği yapıyor. Bu hücreler duygularımızı, davranışlarımızı ve bilişsel işlevlerimizi şekillendiriyor” ifadelerini kullandı. Zeng’in araştırma ekibi, fare beyninde 5.000’den fazla hücre türü tanımladı; insan beyninde ise bu sayının daha fazla olduğu düşünülüyor.
Los Angeles’taki UCLA’dan nörobilimci Aparna Bhaduri, “Gelişen beyin, ulaşılması güç ve hızla değişen bir yapı. Bu atlaslar sayesinde artık beyin gelişiminin hangi unsurlardan oluştuğunu çok daha net bir biçimde görebiliyoruz” şeklinde görüş bildirdi.
Araştırma, beynin neokorteks (üst düzey bilişsel işlevlerin merkezi) ve hipotalamus (vücut ısısını, ruh halini, uyku, açlık ve susuzluk gibi işlevleri yöneten bölge) gibi kritik alanlarında hücre gelişimini detaylı bir şekilde ortaya koydu.
Bilim insanları, elde edilen verilerin otizm, dikkat eksikliği, şizofreni ve diğer nörogelişimsel hastalıkların daha iyi anlaşılmasına katkı sağlayacağını ifade ediyor. Ayrıca, beyin kanseri hücrelerinin embriyonik dönemdeki kök hücrelerle benzer özellikler taşıdığı gözlemlendi; bu durumun tümörlerin büyüme mekanizmasıyla ilişkili olabileceği düşünülüyor.
İNSANA ÖZGÜ UZUN GELİŞİM SÜRECİ
Araştırmada, insan beynindeki bazı hücrelerin hayvanlara göre daha uzun sürede olgunlaştığı saptandı. Özellikle neokorteks ve striatum bölgelerinde yeni hücre türleri keşfedildi. Bu bulgular, insan beyninin karmaşıklığını ve uzun süren gelişim sürecinin önemini vurguluyor.
Araştırmacılar, bu verilerin gelecekte gen ve hücre temelli tedavilere ışık tutabileceğini öngörüyor. Bhaduri, “Bu çalışmalar nörogelişimsel ve nöropsikiyatrik bozuklukların temelinde ne olduğuna dair daha iyi bir anlayış kazandıracak. Henüz alacak çok yolumuz var, ancak bu çalışmalar kayda değer bir ilerleme sunuyor” şeklinde belirtti.
