Macar bilim insanlarının öncülüğündeki uluslararası bir ekip, Budapeşte’de bulunan ve kimliği uzun zaman belirsiz kalan iskeletin Macsó Dükü Béla’ya ait olduğunu belirledi.
Proje, ELTE TTK Antropoloji Bölümü’nden Tamás Hajdu'nun koordinasyonu altında gerçekleştirildi.
Genetik analizler, ELTE RCH Arkeogenomik Enstitüsü'nden Anna Szécsényi-Nagy ve Noémi Borbély tarafından yapıldı. Araştırma bulguları, Forensic Science International: Genetics dergisinde yayımlandı.
KEŞFİN BAŞLANGICI: 1915’TE MARGARET ADASI
1915 yılında Margaret Adası’ndaki Dominiken manastırında yapılan kazılarda genç bir erkeğe ait iskelet bulundu. Gömü yeri, döneme ait kaynaklar ve iskeletteki ciddi travmalar, kalıntıların 1272 yılında öldürülen Macsó Dükü Béla’ya ait olabileceği ihtimalini kuvvetlendirmişti.
Dük Béla, annesi aracılığıyla Kral IV. Béla’nın torunu, babası yoluyla ise Kiev Büyük Knezi hanedanına (Rurik) mensuptu. Ortaçağ kaynakları, Béla'nın Kőszegi ailesinden Henrik tarafından öldürüldüğünü aktarmaktadır.
KAYBOLAN KEMİKLER VE 20. YÜZYIL’DAKİ BELİRSİZLİK
Kazı sonrasında bulunan kemikler, inceleme için antropolog Lajos Bartucz’a teslim edildi. Bartucz, iskelette 23 kılıç darbesi ve birçok ölümcül kafa travmasına dair raporlar hazırladı. Ancak II. Dünya Savaşı öncesinde belgelenen bu kalıntılar sonrasında kayboldu.
2018 yılında, kalça ve gövde kemikleri Macar Doğa Tarihi Müzesi’nin koleksiyonunda bir kutu içinde tesadüfen bulundu. Kafatası ise ELTE'deki Aurél Török Koleksiyonu’nda koruma altındaydı.
MODERN BİLİM İLE DAVANIN YENİDEN AÇILMASI
2018 yılında başlatılan yeni projede, antropologlar, genetikçiler, arkeologlar, diş uzmanları, radyokarbon ve izotop analizi uzmanları bir araya geldi. Bu kapsamlı işbirliği sayesinde hem kimlik doğrulaması yapıldı hem de dükün hayatı ve ölümü ayrıntılı bir şekilde yeniden düzenlendi.
Béla, Kral III. Béla’dan sonra neredeyse tamamı korunmuş tek Árpád hanedanı üyesi olmasıyla tarih açısından büyük bir öneme sahip.
YAŞAM ŞARTLARI VE BESLENME İZLERİ
Antropolojik veriler, bireyin 20’li yaşlarının başında yaşamını yitirdiğini ortaya koydu. İlk radyokarbon sonuçları beklenenden daha erken bir tarih gösterse de, incelemeler devam ettiğinde bunun yüksek hayvansal protein alımından, özellikle balık tüketiminden kaynaklanan “rezervuar etkisi” olduğu anlaşıldı.
Diş taşlarından elde edilen binlerce mikro fosil, bireyin diyetinde buğday ve arpa ürünlerinin önemli bir yer tuttuğunu; pişirilmiş irmik ve ekmek gibi gıdalar tükettiğini ortaya çıkardı.
Stronsiyum izotop analizleri, dükün çocukluğunu Vukovar–Sirmiye bölgesinde geçirdiğini, daha sonra muhtemelen Budapeşte çevresine taşındığını gösterdi.
GENETİK VERİLER SOYAĞACINI DOĞRULADI
Arkeogenetik analizler, iskeletin Kral III. Béla’nın dördüncü kuşak torunu olduğunu doğruladı.
Dükün genomunda güçlü bir İskandinav bileşeni tespit edildi; bu durum, Rurik hanedanı köklerini destekliyor. Doğu Akdeniz genetik izi ise annesinin annesi olan Bizans İmparatoriçesi Maria Laskarina ile uyuştu.
Y-kromozomu sonuçları da Rurik soyunun kesintisiz aktarımını gösterdi.
KOORDİNELİ VE SON DERECE ŞİDDETLİ BİR SUİKAST
Adli antropolojik analiz, dükün ölümünün çok sayıda saldırganın katıldığı organize bir suikast sonucu meydana geldiğini ortaya çıkardı.
Toplamda 26 ölümcül yaralanma belirlendi: 9’u kafatasında, 17’si vücutta. Yaralar, üç saldırganın eşzamanlı saldırısının izlerini taşımaktadır. Dükün saldırıyı fark edip kendini savunmaya çalıştığı anlaşılmakta; saldırganların farklı türde iki silah kullandığı düşünülüyor. Zırhın bulunmaması, saldırının hazırlıksız yakalanan Béla'ya karşı yapıldığını gösteriyor. Yaraların şiddeti, saldırganların yoğun bir öfke ya da nefretle hareket ettiğini ortaya koyarken, suikastın planlı olduğu da saldırının koordineli yapılarına işaret ediyor.
