Tarım, Orman ve Hayvancılık Krizi: 2024'te Çiftçi Eylemleri

DİLAN KUTLU / NEFES

AKP’nin 21 yıllık iktidarının sekizinci Tarım ve Orman Bakanı İbrahim Yumaklı, Haziran 2023’te yaptığı göreve geldiğinde “yapısal dönüşüm”, “gıda arz güvenliği” ve “üreticiyi güçlendiren politikalar” vaat etmişti. Ancak 2.5 yıllık performans, belirtilen hiç bir vaadin yerine getirilmediğini ve krizin daha da derinleştiğini gösteriyor.

SOKAKLARDA PROTESTOLAR

2024 yılı tarım gündeminde çiftçilerin eylemleri öne çıktı. Artan girdi maliyetleri karşısında ürün fiyatlarının maliyetin altında kalması, ülke genelinde geniş bir tepki doğurdu. Bursa Karacabey'deki domates üreticileri, fabrikaların sözleşme şartlarına uygun olarak domates alım fiyatları belirlememesi üzerine eylem gerçekleştirdi. Balıkesir, Bilecik, Kahramanmaraş, Gaziantep, İzmir ve Aksaray'daki çiftçiler traktör konvoyları ile protesto gösterileri düzenledi. Rize, Konya, Eskişehir, Yozgat ve Burdur'daki çiftçiler de maliyetlerin altında kalan fiyatları protesto etti.

İTHALAT VAADİ RAA KALDI

Hayvan ithalatını sonlandırma sözü veren Yumaklı, bu vaadini süratle rafa kaldırdı. Ocak 2025’te 136 bin 50 baş büyükbaş hayvan ithal edildi ve bu, son 25 yılın ocak ayları arasındaki en yüksek ithalat rakamı oldu.

2025 yılı için tarım destekleri bütçesi 135 milyar lira olarak öngörülmüştü. Zirai don felaketi nedeniyle eklenen 23.5 milyar liralık destek ile toplam bütçe 158.6 milyar liraya çıktı. Cumhurbaşkanlığının Yıllık Programı’nda ise 2026 yılı tarım destekleri 167.6 milyar lira olarak belirtildi. Ancak 2025 yılı zirai don destek bütçesindeki artış sadece yüzde 5.7 seviyesinde kaldı.

1 Şubat-13 Nisan tarihleri arasında Türkiye’nin 65 ilini etkileyen zirai don, yaklaşık 500 bin üreticinin mahsulüne zarar verdi. Zirai don olayının 23 milyar liralık bir hasara yol açtığı bildirildi. Olayın üzerinden 8 ay geçmesine rağmen, çiftçilere yapılacağı açıklanan destek ödemelerinin hâlâ tamamı hesaplara yatmadı.

Tarım ve Orman Bakanı İbrahim Yumaklı

Yangınlar İçin Rüzgarı Günah Keçisi Yaptı

2024 yılında 3 bin 800, 2025 yılında ise 6 bin 800 alanda yangınlar meydana geldi. Bu yıl içinde toplam 80 bin hektar alan yangınlarda kül oldu. Birçok bölgede yetersizliklerden dolayı yangınlar günlerce sürdü. Bakan Yumaklı, orman yangınlarının sebeplerinden birinin rüzgar olduğunu belirterek, “Karşınızda hiç yorulmayan, acıkmayan, uyumayan yangın diye bir düşman var. Rüzgar bu düşmanın işbirlikçisi” şeklinde konuştu.

Kuraklıkla Mücadele Yok

Zirai donun ardından Türkiye, kuraklık sıkıntısıyla da yüzleşti. Son 52 yılın en kurak dönemini yaşayan ülke, barajlardaki doluluk oranları kritik seviyelerin altına düştü ve birçok göl kurudu. Tarım sektörünün toplam su tüketiminde büyük bir paya sahip olması, durumu daha da tehlikeli hale getirdi. Tüm bu duruma rağmen, Bakan Yumaklı’nın suya dayalı ürün ekimi ve yeraltı suyu tüketimi konularında somut adımlar atmaması, kuraklık yönetimi açısından büyük bir açığa işaret ediyor.

Üreticiyi Destekleyen Program Yok

Tarım ve Orman Bakanı İbrahim Yumaklı, 26 Şubat 2024’te hayvancılığın beş yıllık yol haritasını duyururken, hayvan sağlığı ve planlı üretimi ön plana çıkardı fakat söylemleri gerçeği yansıtmadı. Bakan, şap hastalığının kontrol altında olduğunu belirtmesine rağmen birçok bölgede “aşılı hayvanların bile öldüğü” bilgileri geldi. Üreticilerin kayıplarını karşılayacak destek programı ise açıklanmadı. Şap hastalığı, süt krizine de sebep oldu. Süt üretimi düzenli olarak düştü; TÜİK verilerine göre eylülde inek sütü üretimi, geçen yılın aynı ayına göre yüzde 1.7 azalarak 892 bin 886 tona geriledi.