Mutfakta 'Yabancı' Var

Son dönemlerde Türkiye'nin köklü ve önde gelen markaları, düşük fiyatlarla yabancı yatırımcılara elden çıkmış durumda.

Tarım sektöründe uygulanan düşük taban fiyatlar ve yetersiz destekleme bütçesi, üretimde ciddi düşüşlere ve üreticilerin sektörden uzaklaşmasına yol açarken, yerli üreticiler zor günler geçiriyor. Öte yandan yabancı şirketler sektördeki paylarını artırmaya devam ediyor.

Tanınmış Türk markaları ve köklü aile şirketleri, çok sayıda uluslararası firma ve yatırımcı, Körfez sermayesinin kontrolüne geçmiş durumda.

Özellikle gıda sektöründeki yüksek fiyat artışları nedeniyle geniş kesimlerin temel gıda ürünlerine erişimi giderek zorlaşıyor. Rekabet Kurulu’nun bu alandaki şirketlere yönelik açtığı soruşturmalar ve kesilen ağır cezalar ise bu durumu değiştiremiyor.

DEV MARKALARA AMERİKALI, AVRUPALI, JAPON, ARAP SAHİPLER…

Pek çok gıda ürününde, kırmızı ve beyaz ette, süt ve şarküteri ürünlerinde yerli markaların sahipliği büyük ölçüde yabancı şirketlere geçmiştir.

ANKA Haber Ajansı'ndan Zülfikar Doğan, gıda sektöründeki yabancı sahipliği konu alarak şu bilgileri paylaştı: Sıvı yağ fiyatlarındaki fahiş artış nedeniyle, zeytinyağı alan hane sayısı azalırken Türkiye’nin tanınmış zeytinyağı markaları Komili, Kırlangıç ve Madra da ABD’li Koninklikje Bunge'nin sahipliğine girmiştir.

Ülker-Yıldız Holding’in margarin, ayçiçek ve sıvı yağ markası Bizim Yağ, Japon Ajinomoto tarafından, Sana yağları ise ABD’li Unilever tarafından satın alındı. Beyaz et ve tavuk ürünlerinin lider markalarından Banvit Brezilya-Katar ortaklığına, Ege Tavuk ve Yumurta (EGE TAV) ise Japon şirketlere satılmıştır. Kırmızı et markası Namet ise Katar sermayesine geçmiştir.

Süt ve süt ürünleri, peynir, yoğurt gibi ürünlerin önde gelen markası Yörsan, Dubaili Abraaj’ın mülkiyetine geçerken, damacana ve şişe su pazarındaki yabancı payı hızla artmaktadır. Türkiye’nin yerli gıda devi Ülker ile Yıldız Holding’in en yaygın süt ürünleri markaları İçim Süt ve Dost Süt, Fransız Groupa Lactalis’e satılmıştır.

Ambalajlı su pazarındaki tanınmış markalardan Erikli, Sırma, Saka gibi damacana ve pet şişe su ve maden sularının sahipleri Fransız Danone ve Groupa Lactalis, İsviçreli Nestle Waters, Japon Dydo Drinco ve ABD’li Coca Cola gibi uluslararası içecek şirketleridir.

Oba, Nuhun Ankara, Filiz gibi köklü makarna ve unlu mamul markaları İtalyan Barilla ve Japon gıda devleri tarafından satın alınırken, tatlı, şekerleme ve çikolata pazarının köklü isimlerinden Kent Gıda ve diğer ünlü şekerleme markası Jelibon ise İngiliz Cadbury Schweppes’in mülkiyetine geçmiştir. Türkiye’nin eski gazoz markalarından Çamlıca, Japon Dydo Drinco tarafından alınmıştır. Aynı firma, Türkiye’nin gıda devi Ülker’in Cola Turka’sını da 2015’te satın almıştır. Yedigün Gazoz ve Meşrubat şirketi ise ABD’li Pepsi Co.’nun kontrolüne geçmiştir.

İngilizlerin köklü çay markası Lipton, 39 yılın ardından Türkiye pazarından çekilirken, Karadeniz bölgesinde Kamu İktisadi Teşebbüsü (KİT) statüsündeki Çaykur dışında birçok yerli özel çay markası ABD’li Coca Cola ve küresel kahve devi Jacobs tarafından satın alınmıştır.

Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan’ın öncülüğünde Türkiye Varlık Fonu (TVF) bünyesine alınan ÇAYKUR, sürekli olarak rekor zarar açıklarken, bu kurumun özelleştirilmesi de gündeme gelmiştir.

Kahramanmaraş'ın ünlü dondurma markası ve pastane-kafe zinciri MADO’nun önemli hisseleri de Katarlı yatırımcılar tarafından alınmıştır. Türk mutfağına ait birçok hazır gıda ürünü, uluslararası gıda markaları ve tekeller tarafından üretilmektedir. Özellikle glutensiz gıda ve çölyak ürünleri pazarında Dr. Schar önemli bir konuma sahiptir.

Türkiye’nin köklü sirke markalarından Kemal Kükrer, yakın zamanda Japon Gıda Devi Ajinomoto tarafından satın alınmıştır.

Gıda haricindeki hijyen ürünleri, kozmetik, şampuan, sabun ve stratejik sektörlerden lojistik ve kargo taşımacılığı gibi birçok marka da son dönemde yabancılar tarafından makul fiyatlarla satın alınmış durumdadır.

Yüzyılı aşkın geçmişe sahip Hacı Şakir sabun markası ve diğer temizlik ürünleri ABD’li Colgate tarafından satın alınırken, Seba Med markası Almanlara satılmış; Can Bebe ise Belçikalı Ontex’in, İpek Şamupan Fransız L'oreal’in, Hobby Şampuan ve hijyen ürünleri ise Hintli Dabur’un mülkiyetine geçmiştir. Ülke genelinde reklamlarıyla tanınan ACE deterjan ve diğer temizlik ürünleri ise ABD’li Procter and Gamble’a satılmıştır. Türkiye’nin en büyük kozmetik mağaza zinciri Tekin Acar, Fransız Sephora’nın sahipliğine geçmiştir. Kamuoyunun yakından tanıdığı Filli Boya, Nippon Paint’e, Polisan Boya da Japon Kansai Paint’e satılmıştır.

Stratejik lojistik ve kargo taşımacılığının önemli oyuncularından MNG Kargo, uluslararası lojistik devi DHL’e; Aras Kargo ise Avusturya’nın kamu lojistik şirketi Austrian Post’a satılmıştır. Türkiye’de köklü bir geçmişe sahip Yurtiçi Kargo’nun yüzde 25'i de Fransız GeoPost’un elindedir. Ayrıca PTT’nin posta-lojistik ve kargo hizmetleri birimlerinin 2026’da özelleştirilmesi planlanmaktadır.