ŞEHRİBAN KIRAÇ / NEFES
Yemek ve su tüketiminden tasarruf etmek, sürekli çalışmak, evde soğukta kalmak, kültürel etkinliklerden feragat etmek ve tatil yapamamayı deneyimlemek, artık vatandaşların yeni yaşam tarzı haline gelmiştir. Kasım 2025'te yapılan bir araştırmaya göre, her 10 kişiden 9'u (yüzde 86) gelirinin giderini karşılamadığını belirterek mutfak alışverişini azalttığını ifade etmiştir. Geliri giderini zar zor karşılayanların ise yüzde 57'si mutfak harcamalarını kısıtlamıştır. Geliri giderinden az olan bireylerin yüzde 65'i, yani her 10 kişiden 7'si ya öğün atladığını ya da daha az yemek yediğini vurgulamıştır. Kasım ayında, halkın 10 kişiden 7'si kombi kullanımını düşük ısıda tutmayı veya petekleri kısıtlamayı tercih etmiştir.
Türkiye Raporu'nun 2025 Aralık ayı 'Kısmak, Ertelemek, Vazgeçmek: Türkiye'nin Gündelik Ekonomi Haritası' başlıklı araştırması, halkın ekonomik kriz karşısında gelir erimesine verdiği tepkinin artık geçici olmadığını açıkça ortaya koymuştur. Mutfak harcamalarını kısmak, ısınma ihtiyacını azaltmak veya tatil planlarını iptal etmek gibi tutumlar, savunma refleksi olmaktan çıkıp kalıcı bir yaşam tarzına dönüşmüştür.
Kombiyi Düşük Isıda Çalıştırıyoruz
2025 yılına ait veriler, yıllık bazda 2024 yılı ile karşılaştırıldığında oldukça çarpıcı sonuçlar ortaya koymaktadır. 2024'te halkın yüzde 66'sı ekonomik nedenlerden dolayı mutfak alışverişini azalttığını belirtmektedir; 2025'te bu oran 2 puan artışla yüzde 68'e yükselmiştir. Geçen yıl halkın yüzde 57'si ısınmak amacıyla kombiyi düşük ısıda çalıştırdığını söylemişken, bu yıl bu oran yüzde 62'ye çıkmıştır. Tatil planlarını erteleyenlerin oranı ise yüzde 58'den yüzde 61'e yükselmiştir. 2025'te ekonomik zorluklar nedeniyle her 10 vatandaşın 5'i öğün atlamak ya da daha az yemek yeme zorunluluğuyla karşılaşmıştır. 2024'te ek iş yapma zorunluluğu ile karşılaşanların oranı yüzde 38 iken, bu yıl bu oran yüzde 44'e çıkmıştır. Ekonomik nedenlerle ailesinin evine dönenlerin sayısı da bir yıl içinde 10 puan artışla yüzde 29'a ulaşmıştır.
Nefessiz Çalıştık, Tatil Yüzü Görmedik
Türkiye Raporu'nun Kasım 2025 verileri, hayatta kalma mücadelesinin daha da zorlaştığını gözler önüne sermektedir. Kasım ayında 'gelirim giderimi karşılamadı' diyen her 10 kişiden 9'u mutfak alışverişini kısmak zorunda kalmıştır. Geliri giderini rahatça karşılayan her 10 kişiden 2'si de mutfak harcamalarında kısıtlamaya gitmiştir. Geliri giderini karşılamayan her 10 kişiden 5'i fazla mesai yapmak zorunda kalırken, geliri giderini rahatça karşılayan her 10 kişiden 2'si de ek mesai zorunluluğu yaşamıştır. En çok zorlanan gruptaki her 4 kişiden 3'ü bu yıl tatil planlarını iptal etmiştir.
