Merkez Bankası'ndan Kredi ve Mevduat Faizleri Üzerine Değerlendirme

Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası (TCMB) tarafından yapılan analizde, bu yılın Temmuz-Ekim döneminde politika faizinde toplam 650 baz puanlık bir indirim gerçekleştirildiği ve bu durumun 4 Temmuz-5 Aralık döneminde banka faizlerine belirgin bir şekilde yansıdığı ifade edildi.

TCMB Bankacılık ve Finansal Kuruluşlar Genel Müdürlüğü uzmanları Ahmet Deryol ve Mehmet Emre Şamcı ile uzman yardımcısı Efe Mert Ustaoğlu tarafından hazırlanan “TCMB Faiz İndirimlerinin Kredi ve Mevduat Faizlerine Yansımaları” başlıklı analiz, bankanın blog sayfası “Merkezin Güncesi”nde yayımlandı.

Analizde, TCMB'nin politika faizinin, bankaların 1 hafta vadeli borçlanma faizi olduğu hatırlatılarak, bu faiz oranında yapılan değişikliklerin kredi ve mevduat fiyatlamaları üzerinde etkili olması beklendiği vurgulandı. Fakat, bankaların beklentileri, likidite koşulları, makroihtiyati düzenlemeler ve risk algısının bu geçişkenlik üzerinde etkili olabileceği belirtildi. TCMB'nin 2025 yılının Temmuz ayından itibaren politika faizindeki indirimlerin mevduat ile farklı vadelerdeki kredi faizlerine ne ölçüde yansıdığının incelendiği aktarıldı.

Kredi ve Mevduat Faizleri Arasındaki Farklar

Analizde, banka için politika faizinin, Türk lirası likiditeye ihtiyaç duydiklerinde borçlanabilecekleri bir faiz oranı olduğu ifade edildi. “Politika faizinden borçlanma imkanı olan bir bankanın, politika faizinin çok üzerinde bir mevduat fiyatlaması yapması, fonlama maliyetlerini artırır. Eğer mevduat fiyatlaması politika faizinin belirgin altında kalırsa, bu durumda mevduatın gerilemesi söz konusu olabilir. Böylece Merkez Bankası, politika faiz oranı değişikliği ile mevduat faizlerini etkiler.” ifadesine yer verildi.

Merkez bankalarının yaptığı politika faizi değişikliklerinin, kredi faizlerini mevduat faizlerinden farklı etkileyebildiği vurgulanarak, bankaların oluşan fonlama maliyetlerinin üzerine düzenleme maliyetleri ve kar beklentilerini ekleyerek kredileri fiyatladığı belirtildi.

Enflasyon Beklentilerinin Etkisi

Analizde, kredilerin mevduattan daha uzun vadeli olduğunun ve enflasyon gibi makroekonomik beklentiler ile geri ödenmeme riskinin kredi faizlerinde belirleyici faktörler arasında yer aldığı ifade edildi.

Faiz kararlarının bankalara hangi maliyetle yansıdığını anlamak için öncelikle TCMB'nin piyasaya sağladığı likiditenin maliyetinin göz önünde bulundurulması gerektiği, bu bağlamda ağırlıklı ortalama fonlama maliyetinin (AOFM) önemli bir gösterge olduğu belirtildi.

Analizde, TCMB'nin 2025 yılı Mart ayında politika faizinin üzerine taşıdığı AOFM'yi, enflasyon görünümündeki iyileşmeye bağlı olarak Haziran ayında yeniden politika faizine yakınsattığı kaydedilerek, “TCMB'nin politika faizindeki adımlara bağlı olarak son dönemde AOFM yüzde 38 seviyesinde hareket ediyor.” ifadelerine yer verildi.

Faiz Kararlarının Önceden Fiyatlanması

2025 Temmuz-Ekim dönemindeki politika faiz indirimlerinin kredi ve mevduat faizlerine etkilerinin incelendiği analizde, “Politika faizinin bankaların fiyatlamalarına etkisini ölçerken önemli bir detay göz ardı edilmemelidir. Bankalar, merkez bankalarının öngörülebilir kararlar aldığı dönemlerde faiz kararlarını önceden fiyatlar. 4 Temmuz'da açıklanan Haziran ayı enflasyonunun beklentilerin altında kalmasıyla, 24 Temmuz'da yapılması beklenen politika faiz indirimi, kredi ve mevduat fiyatlamalarına erken yansımaya başlamıştır. Bu sebeple analizimizi, etkilerin daha iyi anlaşılması için politika faizi indirim döngüsünün başlamasından önceki iki haftayı dikkate alarak gerçekleştirdik.” değerlendirmesinde bulunuldu.

İhtiyaç Kredilerinde Sınırlı Faiz İndirimi

Analizde, TCMB'nin Temmuz-Ekim döneminde politika faizinde toplam 650 baz puanlık indirim yaptığı hatırlatılarak, bu indirimin 4 Temmuz-5 Aralık 2025 dönemindeki banka faizlerine belirgin bir şekilde yansıdığı ifade edildi.

TL mevduat ve ticari kredi faizleri yaklaşık 690 baz puan gerilerken, ihtiyaç kredisi faizlerinin 300 baz puan kadar azaldığı belirtildi. Büyük firmaların kredi maliyetlerinde 630 baz puan, KOBİ'lerin maliyetlerinde ise 750 baz puanlık azalma yaşandığı gözlemlendi.

İhtiyaç kredisi faizindeki gerilemenin sınırlı kalmasının, kredi büyümesine yönelik makroihtiyati önlemlerin etkili olduğu ifade edilerek, “Bu bulgular, politika faizindeki indirimin bankaların kredi ve mevduat fiyatlamalarına büyük ölçüde yansıdığını göstermektedir.” denildi.

Kısa ve Uzun Vade Farkları

Kısa vadeli faiz oranlarının politika faizi değişikliklerinden doğrudan etkilendiği, uzun vadeli faizlerin ise enflasyon beklentileri ve risk primi gibi faktörlerle şekillenebildiği vurgulandı. İncelenen dönemde toplam 650 baz puanlık indirimin, 0-12 ay, 12-24 ay ve 24 ay ve üzeri vadelere sırasıyla 480, 720 ve 400 baz puan düşüş olarak yansıdığı kaydedildi. Bu süreçte, 24 Temmuz sonrasında uzun vadeli faizlerin, ülke risk primindeki düşüş ve enflasyon beklentilerindeki iyileşme ile gerilediği ifade edildi.

Sonuç olarak, bulguların üç temel noktaya işaret ettiği belirtildi. “Öncelikle, TCMB'nin faiz indirimleri, kredi ve mevduat faizlerine yansımaktadır. İkincisi, kredi ve mevduat faizlerinin gelişiminde kısa vadeli faizlerin politika faizi belirleyici olurken, uzun vadeli faizlerde beklentiler ve risk algısı öne çıkmaktadır. Son olarak, uzun vadeli faizlerin kalıcı olarak gerileyebilmesi için enflasyon beklentilerinin netleştirilmesi ve risk priminin sınırlı kalması gerekmektedir. Bu bağlamda, para politikasında sıkı duruşun korunması, kredi ve mevduat faizlerini etkilemenin ötesinde, faiz aktarımının kalıcılığı açısından da kritik bir önem taşımaktadır.”