Merkez'e altın alımını durduran kara delik

Türkiye'de Ağustos 2023 itibarıyla uygulamaya alınan altın ithalatında kota uygulaması sonrasında kaynağı belirsiz para çıkışlarındaki yüksek seyir dikkatleri üzerine çekiyor.

Merkez Bankası'nın (TCMB) bugün yayımladığı ödemeler dengesi verilerine göre, kaynağı belirsiz para hareketlerinin izlenildiği “net hata ve noksan” kalemi eylülde 3,8 milyar dolarlık çıkışa işaret etti.

Net hata ve noksan kalemindeki çıkış, son 12 ayda 17,9 milyar dolar, kota uygulamasının başladığı son 26 ayda ise toplamda 27,5 milyar doları buldu.

Kota uygulamasının öncesindeki 26 ayda ise veriler, 29,6 milyar dolarlık kaynağı belirsiz para girişini gösterdi.

MERKEZ ALTIN ALIMINI DURDURMUŞTU

Mayıs 2023 seçimleri öncesinde meydana gelen mali dalgalanmaların ardından altın ithalatı hızla artmış, seçimlerin ardından Ağustos 2023'te altına kota uygulaması getirilmişti. Aylık kota miktarı 12 ton olarak belirlenmişti.

Kota uygulaması sonrası altın fiyatları iç piyasada ve dış piyasada uçuşa geçmiş ve bu durum altın kaçakçılığında ciddi artışlara neden olmuştu. Uzmanlar, net hata ve noksan kalemindeki yüksek çıkışların bu duruma bağlı olarak oluşabileceğini vurgulamışlardı.

Tüm bu gelişmeler üzerine TCMB, ekim ortasında yurt içi madenlerden altın alımını durdurdu. Bu karar sonrası yurt dışı ile iç piyasa fiyatları arasındaki fark da azalmıştır.

NET HATA VE NOKSAN NEDİR?

Bir ülkenin dış dünya ile olan ekonomik ilişkilerini gösteren ödemeler dengesi verilerinin derlenmesi sırasında ortaya çıkan hatalar ve eksikliklerin kaydedildiği kaleme “net hata ve noksan” denir.

TCMB belgelerinde, “Verilerin farklı kaynaklardan elde edilmesi, değerleme, ölçüm ve kayıt zamanlarının farklılık göstermesi neticesinde oluşan farklar Net Hata ve Noksan (NHN) kalemine ‘kalıntı' olarak yansımaktadır. Bu kalem, finans hesabından, cari işlemler hesabı ve sermaye hesabının çıkarılması ile elde edilmektedir” ifadeleri yer almaktadır.

Ödemeler dengesi istatistikleri ve dolayısıyla net hata ve noksan kalemi, hem geçici verilerin zamanla kesinleşmesi hem de yeni veri kaynaklarından veri toplanmaya başlanması nedeniyle geriye dönük olarak güncellenmektedir.

İthalat ve ihracattaki gümrük ve banka kayıtlarındaki uyumsuzlukların yanı sıra turizm gelir ve giderlerinin izlenmesi için yürütülen anketler sonucunda hesaplanan gelir veya gider, bankaların döviz varlıklarındaki artış veya azalış olarak yansımamışsa, aradaki fark ‘net hata ve noksan' kalemine eklenmektedir.

Yastık altında tutulan para ve değerli metallerin sistem içine giriş ve çıkışları da kaynağı belirsiz olarak kaydedilmektedir.

Sermaye girişlerindeki zayıflama, Türk Lirası'ndaki değer kayıpları ve vergi ile varlık barışı gibi dönemlerde, yerleşiklerin yurtdışı mevduat kaynaklı sermaye hareketlerinin artması da net hata ve noksan kalemindeki rakamları artırmaktadır.

Türkiye’de yerleşik kişilerin yurt dışı mevduat verilerinin kapsamındaki eksiklikler ve Türk sahipli yabancı bayraklı gemiler ile navlun verileri de net hata ve noksan kaleminde etkili öğeler arasında bulunmaktadır.