Japonya'dan gelen bir araştırma, beyin taramalarını yapay zeka ile birleştirerek insanların zihnindeki görsel imgeleri cümlelere dönüştüren yenilikçi bir teknik geliştirdi.
Çalışmanın lideri Tomoyasu Horikawa, beynin ürettiği karmaşık görsel imgeleri açıklamanın oldukça zor olduğunu vurguladı.
Science Advances dergisinde yayımlanan çalışmada, yeni teknik beynin kodladığı nesne, mekan, eylem ve olay gibi unsurları analiz ederek bunlarla ilgili açıklayıcı İngilizce cümleler üretiyor.
Nasıl Çalışıyor?
Tokyo yakınlarındaki NTT İletişim Bilimi Laboratuvarı'ndaki Horikawa, 22-37 yaş arasında, ana dili Japonca olan dört erkek ve iki kadın gönüllü ile işbirliği yaptı.
Katılımcılar, içinde nesneler, sahneler ve eylemler bulunan 2180 kısa ve sessiz video izlerken beyinleri fMRI ile tarandı. Videoların altyazıları, büyük dil modelleri aracılığıyla sayısal dizilere dönüştürüldü.
Horikawa, taranan beyin aktiviteleri ile bu sayısal verileri eşleştirecek “çözümleyici” modeller geliştirdi. Bu modeller, daha önce hiç görmediği videoları izleyen katılımcıların beyin aktivitelerini çözümleyerek bu aktivitelere en uygun cümleleri oluşturdu.
Beklenmedik Başarı Sağladı Ama…
Bu teknik sayesinde katılımcıların yalnızca izledikleri değil, aynı zamanda hatırladıkları videolara dair de tahmin edilenin üzerinde doğru açıklamalar üretildi. Katılımcıların İngilizce bilmemesi durumunda bile üretilen cümlelerin İngilizce oluşu dikkat çekiciydi.
Teknik ayrıca dil bölgesinde hasar olan bireylerde de etkinliğini sürdürüyor. Bu durum, araştırmanın konuşma bozukluğu yaşayan bireyler, ALS hastaları ve sınırlı iletişim kurabilen kişiler için büyük umut taşıdığı anlamına geliyor.
Ancak Horikawa, bu yöntemin uygulanabilmesi için oldukça büyük miktarda kişiye özel beyin verisine ihtiyaç duyulduğunu belirtiyor. Modelin aktif katılım olmadan çalışmadığını ve sıra dışı, beklenmedik görüntülerin henüz iyi bir şekilde çözülemediğini belirtiyor. Örneğin, cihaz köpeğin bir adamı ısırmasını işleyebiliyor fakat adamın köpeği ısırmasını işleyemiyor.
Etik Tartışması
Münih Teknik Üniversitesi'nden nöroetik profesörü Marcello Ienca, bu çalışmayı “zihin okuma” alanında önemli bir adım olarak değerlendiriyor.
Araştırmacılar, bu tekniğin gelecekte bebeklerin, hayvanların ve hatta rüya içeriklerinin çözümlenmesinde kullanılabileceğini ifade ediyorlar. Bu durum, zihin mahremiyeti ile ilgili büyük bir etik ikilem yaratma potansiyeline sahip.
Hukuk uzmanları, beyin verilerinin otomatik olarak “hassas veri” olarak değerlendirilmesi gerektiğini vurgulayarak tekniğin uygulanacağı kişilerden açık rıza alınmasının şart olduğunu belirtiyor.
