Yaşam boyunca vücudumuz, hem içeriden hem de dışarıdan gelen etkenlerin yol açtığı DNA hasarına maruz kalıyor. Bu durum, yaşlanmanın ve kanserin en temel sebeplerinden biri olarak kabul edilmekte. Ancak, kök hücrelerdeki DNA bozulmalarının doku sağlığı üzerindeki etkileri uzun zamandır tam olarak anlaşılamamıştı.
Tokyo Üniversitesi'nden Profesör Emi Nishimura ve Yardımcı Doçent Yasuaki Mohri'nin liderlik ettiği yeni bir çalışma, bu önemli bağı ortaya koydu. Araştırmanın bulguları, 6 Ekim 2025 tarihinde Nature Cell Biology dergisinde yayımlandı.
Kök Hücreler ve Saç Beyazlaması
Araştırmada, saç ve cilt rengini oluşturan pigment hücrelerinin temelini oluşturan melanosit kök hücreleri (McSC) incelendi. Fareler üzerinde yapılan uzun süreli gözlemler ve gen analizi ile, bu kök hücrelerde “çift zincir kırığı” adı verilen bir DNA hasarı meydana geldiğinde “senesans ile bağlantılı farklılaşma” (seno-farklılaşma) sürecine girdikleri belirlendi. Bu aşamada kök hücreler olgunlaşır, görevlerini tamamladıktan sonra kalıcı olarak yok olur ve sonuç olarak saçlar beyazlar. Bu sürecin p53-p21 sinyal yoluyla kontrol edildiği tespit edildi.
DNA Hasarı Kanser Riskini Artırıyor
Araştırmacılar, kök hücrelerin kanserojen etkiler taşıyan bazı kimyasallar veya ultraviyole B (UVB) ışığına maruz kaldıklarında farklı bir tepki gösterdiğini gözlemledi. Bu durumda, hücreler koruyucu farklılaşma sürecini atlayarak çoğalmaya devam ediyor. Çevresel dokulardan ve epidermisten yayılan KIT ligand sinyalleri, bu koruyucu sürecin engellenmesine ve kök hücrelerin kanser gelişimine yatkın hale gelmesine yol açıyor.
Saç Beyazlaması ve Kanser: Çelişkili Ancak Bağlantılı Sonuçlar
Profesör Nishimura, “Aynı kök hücre popülasyonu, maruz kaldığı stresin türüne bağlı olarak iki zıt yola girebiliyor: tükenme veya kontrolsüz çoğalma” diyerek, saç beyazlaması ile melanomun aslında aynı biyolojik sürecin farklı sonuçları olduğunu vurguladı.
Araştırma, saç beyazlamasının kanseri önlediği anlamına gelmediğini de belirtiyor. Ancak seno-farklılaşma, hasar görmüş kök hücrelerin vücuttan uzaklaştırılmasına yardımcı olan doğal bir savunma mekanizması olarak öne çıkıyor. Bu mekanizma devre dışı kaldığında, DNA'sı hasar görmüş hücreler hayatta kalarak melanom gibi cilt kanserlerinin ortaya çıkmasına zemin hazırlayabiliyor.
Bilim insanları, bu bulguların kök hücrelerin “koruyucu tükenme” veya “tehlikeli çoğalma” yollarına nasıl girdiğini anlamada önemli bir adım olduğunu ifade ediyor. Aynı zamanda yaşlanma ile kanser arasındaki biyolojik bağın açıklanmasına yardımcı olarak, gelecekte kanserin erken önlenmesine yönelik yeni tedavi stratejilerine kapı aralayabilir.
